Bánh Uôi người Mường (Hòa Bình)

Bánh Uôi, trong tiếng Mường được gọi là “Peẻng Uôi”. Đây là loại bánh đã được truyền qua nhiều thế hệ và trở thành món ăn không thể thiếu trong mâm cỗ ngày Tết của người dân tộc Mường.

Làm bánh Uôi không khó nhưng đòi hỏi sự tỉ mỉ của người làm bánh. Nguyên liệu chính để làm nên loại bánh thơm ngon này là bột gạo nếp nương còn thơm hương lúa mới.

Bánh uôi được làm với hai loại nhân là mặn và ngọt. Nhân ngọt thì được làm bằng hạt đậu nho nhe (một loại hạt đặc trưng của người Mường ở Hòa Bình) hoặc đậu xanh, theo người Mường, nho nhe là ngon nhất. Hạt nho nhe và đậu xanh được đồ chín rồi giã nát, cho ra bát và trộn với đường (mật). Riêng nhân mặn, chỉ cần tẩm ướp thịt lợn với gia vị cùng một ít tiêu là được.

Lá dùng để gói bánh là loại lá chuối rừng hoặc lá chuối tây.

Vì bánh rất dẻo, dính chặt vào lá chuối nên phải tước thật nhẹ, thật nhỏ thì bánh mới không bị dính vào lá. Ăn bánh uôi, cái dẻo thơm của lớp vỏ bánh, vị bùi bùi ngậy ngậy của phần nhân bên trong như hòa quyện vào nhau, đem đến cho người ăn một hương vị thơm ngon đậm đà rất khó quên.

Nhìn vào hình thức của chiếc bánh, chúng ta có thể hiểu được vì sao mà bánh Uôi được gọi bằng nhiều cái tên khác nhau như: bánh tình nhân, bánh cặp, bánh vợ chồng, bánh đoàn kết… Người Mường nói rằng chiếc bánh trông như một đôi trai gái đang ôm nhau trong trạng thái “ta với mình tuy hai mà một“.

Ngày Tết cổ truyền, trên mâm cỗ của đồng bào dân tộc thiểu số ở xứ Đoài có rất nhiều món ăn độc đáo nhưng luôn có một đĩa bánh nhỏ xinh được gói cặp đôi. Ngày Tết nhâm nhi chén rượu xuân nghe người già xứ Mường chuyện bánh Uôi như sự tích bánh chưng bánh dày thưởng thức bánh Uôi với mùi vị hương rừng đặc biệt thật thú vị biết bao.

Cặp bánh Uôi còn gắn liền với một quan niệm dân gian thơm thảo của đồng bào. Đó là vào ngày đầu tiên của năm mới, người ta treo lên mỗi loại nông cụ như cuốc, cày, dao, liềm… một cặp bánh Uôi (hoặc bánh chưng, bánh ống,…). Các con vật trong nhà cũng được ăn bánh hoặc chà bánh lên mõm. Hành động đó thay cho lời cảm ơn chân thành của con người đối với công cụ và gia súc sau một năm cùng họ lao động làm ra của cải. Đó cũng là biểu hiện sống động cho nhân sinh quan đầy tính nhân văn của người Mường.

*Cách làm

- Gạo nếp: Vo gạo thật sạch, đổ vào chậu ngâm kỹ trong ít nhất 3 giờ rồi mới vớt ra mẹt, tãi mỏng, để ráo nước và cho vào cối xay (hoặc giã) thành bột mịn.

- Lá chuối được cắt thành từng miếng vừa gói. Phơi lá chuối ngoài nắng hoặc hơ qua lửa cho mềm để lá không bị rách khi gói, sau đó dùng khăn lau thật sạch lá.

- Nhân: Thịt lợn tẩm ướp thịt theo đúng khẩu vị (sao cho thịt ngọt đậm và dậy mùi hạt tiêu) hoặc đơn giản là nấu chín hạt đỗ xanh đã tách vỏ, xong xuôi thì để sẵn ra bát.

- Bột hòa vào nước, trộn nhuyễn thành một khối trắng tinh, rồi nắm thành từng miếng nhỏ , cho nhân bánh vào giữa và vo tròn lại.

- Khi gói, đặt hai phần bánh ở hai đầu đối xứng trong chiếc lá chuối, cuộn lại, xoắn nhanh và chặt tay. Sau đó, gập đôi hai đầu thành một và buộc lại bằng một dây lạt mềm, cuối cùng cắt gọn cuống lá chuối thừa sao cho gọn gàng và đẹp mắt.

- Bánh gói xong được xếp vào chõ theo chiều dựng đứng để khi hấp bánh được chín đều. Hấp bánh trong khoảng gần 1 giờ. Khi thấy lá chuối chuyển sang màu đậm là bánh đã chín, gắp bánh để ra đĩa.

- Khi ăn, tháo dây lạt ra, tách hai đầu lá đang che kín hai phần bánh, nhẹ nhàng khéo léo bóc lớp lá chuối bên ngoài từ trên xuống theo chiều gân lá.

Chúc các bạn thành công!